zoekenBegrippenlijst
A
- Attributen
-
Erfgoedaspecten van een Property die verbonden zijn met of uitdrukking geven aan de Uitzonderlijke Universele Waarde ervan (zowel materieel als immaterieel).
B
- Bufferzone
- Een gebied rond de genomineerde kernzone die beperkingen op het gebruik en de ontwikkeling plaatst om een extra laag van bescherming te geven. Dit bevat de onmiddelijke omgeving van de genomineerde kernzone, belangrijke zichtassen en andere gebieden of attributen die zowel functioneel belangrijk als ondersteunend zijn voor de kernzone en de bescherming ervan.
F
- Fysiocratisme
- Theorie die in de tweede helft van de 18de eeuw opgang maakte in Europa en die stelde dat een natie om rijk te worden meer land moest verwerven of de beschikbare landbouwgrond verbeteren.
H
- Herbestemming
- Het geven van een andere functie (bestemming) aan een pand of site, of aan een gedeelte daarvan. Het woord wordt doorgaans in een erfgoedcontext gebruikt.
- Herinneringslandschap
- Landschap waarvan de geschiedenis, met de bijbehorende menselijke activiteiten, en de betekenis levend blijven in de herinnering van volgende generaties.
K
- Kempens Landschap
- Een vereniging zonder winstoogmerk, opgericht in 1997 door de provincie Antwerpen samen met ongeveer 40 gemeentebesturen. Doel is het veilig stellen van waardevolle landschappen, zoals de twee Belgische Koloniën, door aankoop, beheer en ontsluiting. De vzw bezit momenteel ca. 850 hectare. In haar beleid streeft ze naar een evenwicht tussen cultuur, natuur, recreatie en landbouw.
- Kernzone
- De genomineerde plek; het gebied waarin de essentiële uitdrukking van de Outstanding Universal Values herkenbaar is, doordat alle relevante attributen die hieraan uitdrukking geven hier zijn gelegen.
- Koloniewoning
- Kleine boerderijtjes die in de Koloniën van Weldadigheid werden gebouwd om er de (eerste) kolonisten te huisvesten.
- Kolonisatie
- Het vestigen van een deel van de eigen bevolking in een landstreek die nog niet door het eigen volk bewoond wordt, binnen- of buitenlands.
- Kolonisten
- De vroegere bewoners van een van de zeven vrije Koloniën van Weldadigheid.
L
- Landinrichting
- De wijze waarop het grondgebied van de zeven Koloniën van Weldadigheid werd opgedeeld en ingericht om te beantwoorden aan het doel: armoedebestrijding door landbouw.
- Landwinning
- Het omzetten van ongebruikt, ‘woest’ land in nieuwe landbouwgrond voor productief gebruik. In het geval van de Koloniën van Weldadigheid bestond deze woeste grond uit heide en veengebied.
M
- Maatschappij van Weldadigheid
- De organisatie die de zeven Koloniën van Weldadigheid oprichtte. Ze werd gesticht in 1818 en bestaat tot op vandaag. De stichting heeft nu als centrale doelstelling het behoud, beheer en de ontwikkeling van het historische erf- en gedachtegoed van de vrije Koloniën van Weldadigheid, gekoppeld aan haar grondbezit in Frederiksoord, Wilhelminaoord, Boschoord en de Oost- en Westvierdeparten.
- Managementplan
- Plan dat vastlegt welke activiteiten zullen plaatsvinden voor de instandhouding van de uitzonderlijke universele waarde (OUV) van de Koloniën van Weldadigheid, inclusief de coördinatie van de verschillende activiteiten door diverse stakeholders die hiervoor nodig is. Er is een hoofdkatern voor het overkoepelende niveau van de seriële, transnationale werelderfgoedsite en deelkaternen voor alle aaneengesloten of bij elkaar liggende Koloniën.
O
- Onvrije Kolonie van Weldadigheid
- Een van de twee types Koloniën, met een strenger regime dan de vrije. Er waren vier onvrije Koloniën. Ze worden gekenmerkt door een lanenstructuur met daarin centrale gestichten en daaromheen grote (collectieve) boerderijen en separate dorpsvoorzieningen voor de bewakers/het personeel. In de onvrije Koloniën zijn op dit moment justitiële instellingen gevestigd.
- Orthogonale structuur
- De manier van inrichting van het landschap die in de zeven Koloniën van Weldadigheid de hoofdstructuur uitmaakt. Nieuw aangelegde wegen en waterwegen vormden rechte hoeken waarbinnen open ruimten ontstonden voor verkavelingen, weiden en akkers, bossen…
P
- Panoptisch
- Strevend naar controle over alle aspecten van het private en publieke leven van de bewoners van een bepaald gebouw of een site.
- Prekoloniaal landschap
- Het gebied van de zeven Koloniën van Weldadigheid zoals het er vóór de vestiging van de Koloniën bij lag, al dan niet in gebruik door de mens.
- Privatisering
- Het proces waarbij overheidsbedrijven, -diensten of -grond in particuliere handen wordt gegeven.
- Proefkolonie
- In de Kolonie van Weldadigheid Frederiksoord werd in 1818 als eerste geëxperimenteerd met het vertalen van de doelstellingen van de Maatschappij van Weldadigheid in de praktijk.
- Publiek-private samenwerking
- Een vorm van samenwerking waarbij zowel actoren uit de overheid als privéactoren betrokken zijn. Het kan daarbij gaan om diverse facetten: financiering, bestuur, uitvoering, dagelijks beleid…
R
- Rijksweldadigheidskolonie of -instelling (BE)
- Naam die in 1870 (en tot 1993) werd gegeven aan de Koloniën Wortel en Merksplas. De Belgische Staat transformeerde Wortel toen in een onvrije Kolonie, met behoud van de landschapsstructuur. Merksplas was van bij het begin een onvrije Kolonie. Vanaf 1870 vonden ook een herinrichting en uitbreiding plaats.
T
U
- Uitzonderlijke Universele Waarde
- Een waarde of betekenis (cultureel of natuurlijk) die zo uitzonderlijk is dat ze de nationale grenzen overstijgt en van gemeenschappelijk belang is voor de mensheid, zowel de huidige als de komende generaties. In het Engels: Outstanding Universal Value.
- Utopie
- Term die Thomas More in 1516 voor het eerst gebruikte en die etymologisch betekent ‘niet-plaats’. Aanduiding van wat in de ogen van de gebruiker een ideale maar tegelijk niet realiseerbare werkelijkheid is.
V
- Verdrag van Malta
- Verdrag uit 1992 dat de lidstaten van de Raad van Europa ondertekenden. Doel is een betere bescherming van het cultureel erfgoed dat zich in de bodem bevindt. Twee van de leidende principes zijn het behoud in situ van archeologische waarden en het tijdig rekening houden met mogelijke archeologische waarden bij ingrepen in de bodem.
- Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
- De naam van het land dat van 1815 tot 1830 bestond en dat ongeveer het huidige België en Nederland besloeg. Koning was Willem I.
- Verlichting
- Cultureel-filosofische stroming in Europa (18de eeuw). De Verlichting ontstond als reactie op dogmatisch autoriteitsgeloof en bepleitte het gebruik van de rede op basis van feitenonderzoek. Vandaar de bevordering van wetenschap en intellectuele uitwisseling. Doel was de hervorming van de samenleving in Verlichte zin.
- Verzorgingsstaat
- Staat die het als een van zijn taken beschouwt de zorg op zich te nemen van een aantal categorieën van zijn burgers: zieken, werklozen, kinderen, gepensioneerden, gevangenen, mensen die in armoede leven... Dat gebeurt via de belastingen en is een vorm van herverdeling.
- Vlaamse Gemeenschap/Vlaams Gewest (BE)
- Onderdelen van de federale staat België, die bestaat uit drie gemeenschappen en drie gewesten. Gemeenschappen zijn bevoegd voor persoonsgebonden materies (bv. cultuur), gewesten voor grondgebonden materies (bv. onroerend erfgoed, ruimtelijke ordening). In Vlaanderen wordt de bevoegdheden van gewest én gemeenschap uitgeoefend door één parlement en regering.
- Vrije Kolonie van Weldadigheid
- Een van de twee types Koloniën, met een minder streng regime dan de onvrije. Er waren drie vrije Koloniën. Ze worden gekenmerkt door een basispatroon van lange lanen met daaraan kleine hoeves in een vast patroon en met centraal collectieve voorzieningen. De vrije Koloniën zijn op dit moment gewone dorpen en er zijn sociale instellingen gevestigd.